GESİ-KAYABAĞ RUM KİLİSESİ
İnceleme Tarihi : Temmuz 2006
Yeri : Kayseri ili, Melikgazi ilçesi, Gesi Kasabası,Kayabağ Mahallesinde bulunmaktadır.
Bugünkü durumu : Dış duvarları kısmen sağlam olmakla birlikte içerde sıva ve freskoları dökülmüş, zemin taşları define arayıcıları tarafından sökülmüştür. Ana kubbesi yıkılmıştır.
Tarihi : 1837-1849 yılında inşa edilmiştir.
Plan ve mimari özellikleri : Doğu-batı doğrultuda inşa edilmiş olan kilise, üç nefli bir plâna sahip olup, batısında beş gözlü ve iki katlı olarak düzenlenmiş bir narteks bulunmaktadır. Narteks revaklarını oluşturan kemerler, bodur tutulmuş taştan ayaklara oturmaktadır ve tüm narteksin üzeri beşik tonozla örtülmüştür. Narteksin güney ve kuzey cephesi de iki kemerli bir revak düzenine sahiptir. Narteksin batı cephesinde üstte ortadaki elips, yanlardaki dikdörtgen biçimli üç pencere açıklığı görülmektedir. Bu pencerelerin üzerinde de küçük pencereler yer almaktadır. Kiliseye batı, kuzey ve güney cepheye açılmış kapılardan girilmektedir. Batı cephedeki kapı daha anıtsal özellikte olup, güney cephede doğu ve batı uçta iki kapı bulunmaktadır. Güney cephede altlı üstlü üç pencere açıklığı görülmektedir. Pencerelerin üst kısımları silmeli bir lentoyla hareketlendirilmiştir. Doğu ucundaki kapının üzerinde de bir pencere vardır. Kuzey cephede üstte dört, altta üç pencere açıklığı gözlenmektedir. Kiliseye ana giriş kap sının iki yanında birer pencere bulunmaktadır. Üç nefli olarak düzenlenen kilisenin orta nefi diğerlerinden daha geniş plânlanmış ve ortasına bugün yıkılmış olan bir kubbe yapılmıştır. Nefler dörderden iki sıra halinde toplam sekiz taş sütunlara atılmış yuvarlak kemerlerle birbirinden ayrılırlar. Sütunlar dikdörtgen biçimli yığma taş kaidelere oturmaktadır. Her üç nefte beşik tonozla örtülüyken, orta nefin ortasına, pandantifle geçilmiş bir kubbe inşa edilmiştir. Batı cephedeki iki sütun narteks duvarının içinde kalmıştır. Doğu hariç diğer cepheleri iç mekanda üç yönden dolanan galeri katı dikkati çeker. Yapının ana apsisinde iki, yan apsislerinde birer pencere açıklığı bulunmaktadır. Kilisenin kubbe pandantiflerinde İncil yazarlarının betimlemeleri görülürken, kubbenin güney ve kuzey duvarlarında da hıristiyan ikonografisiyle ilgili tasvirler dikkati çeker. Ana apsis kemerinin yukarısındaki duvar yüzeyine baş melekler Cebrail ve Mikail anıtsal ölçülerde resmedilmişlerdir. Yan galerilerin doğu uçlarında da yi e Hıristiyan ikonografisinden resimler görülür. Ana apsis nişinin yüzeyinde de muhtemelen Kutsal Ruh betimlemesi vardı. Bu freskolardan güney nefin doğu duvarındaki örnekte 1849 tarihi okunabilmektedir. Ayrıca resimlerin altlarında kitabeler de bulunmaktaymış ancak üzerleri kireçle kapatılmaya çalışılmıştır. Kilisenin içinde okunamamış Rumca bir kitabe yer almaktadır.
Süslemesi : Yapıdaki bezemeler daha çok fresko olarak sıva üzerine yapılmış ve Hıristiyan ikonografisinden alınmış konulardır. Malzeme ve teknik : Yapının tamamında düzgün kesme taş kullanılmıştır.
Kitabesi : Yapının kitabesi yerinden çalınmıştır. Ancak freskolardan birinin yanında 1849 tarihi vardır.
Tarihlendirme : Kilisenin 3. Selim zamanında onarıldığı, 1835 yılında da rus elçiliğinin gönderdiği parayla yeniden inşa edildiği bazı yayınlarda belirtilir. İçerdeki freskoların birinin yanında görüllen 1849 yılı bezemelerin yapıldığı tarih olmalıdır.
Kaynakça: Halit Erkiletlioğlu, Osmanlılar Zamanında Kayseri, Kayseri 1996, s.208. Şeyda Güngör Açıkgöz, Kayseri ve Çevresindeki 19.Yüzyıl Kiliseleri ve Korunmaları İçin Öneriler, (İ.T.Ü. Yayınlanmamış Doktora Tezi), İstanbul, 2007, s.52-59.
(Kaynak:Kayseri Taşınmaz Kültür Varlıkları Envanteri)