GESI HAMAMI
Gesi, Güney Mahallesi, Üç Havuzlar Sokağı üzerinde bulunan hamam, günümüzde kullanılmamakta olup harap vaziyettedir. Eserin banisi ve inşa tarihi bilinmemektedir. Tek hamam olarak inşa edilen eser, eyvansız ve halvetsiz küçük bir taşra hamamıdır. Hamam, batıdan doğuya doğru bir ön mekân, soyunmalık, sıcaklık, sıcaklığın güney batısında tuvalet ve traşlık ile kuzeydoğu yöndeki su deposu ve külhandan oluşmaktadır. Ön mekânın üzeri ahşap, soyunma ve sıcaklık mekânlarının üzeri kubbe, su deposunun üzeri beşik tonoz, külhan ve tuvaletlerin üzerleri düz damdır. Hamamda kaba yonu ve moloz taş malzeme kullanılmıştır. Soyunma bölümünün güney dış duvarı, yuvarlak formlu dört adet payanda ile desteklenmiştir. Hamama giriş, güney cephesinin batı ucuna kaydırılmış yuvarlak kemerli kapıdan sağlanmıştır. Asimetrik bir plana sahip olan bu ön mekânın üzeri ahşap direklerle örtülmüş olup, üzeri toprak düz damdır. Fakat bu üst örtünün büyük bir bölümü çökmüştür. Bu mekânın güneybatı köşesinde bir adet tuvalet
bulunmaktadır. Bu bölümün doğu cephesinin güney köşesine açılan kapıdan külhana geçilmektedir. Soyunma mekânına, öndeki giriş mekânının doğu cephesinin orta bölümündeki düz lentolu kapıdan girilmektedir. Soyunma mekânının üzeri kubbe ile örtülüdür. Kubbeye geçiş doğu cephede tromplarla, batı cephede pandantiflerle sağlanmıştır. Pandantiflerin ortasında yuvarlak formlu delikler mevcuttur. Bu bölümün aydınlatılması kubbenin tepesine açılan yuvarlak formlu dört adet ışık gözü ve güney cephedeki duvarın üst kısmındaki dikdörtgen pencere ile sağlanmıştır. Soyunma bölümünün güney ve kuzey cephelerinin orta bölümlerinde birer adet niş bulunmaktadır. Kapı açıklıkları hariç soyunma mekânı 0,50m yükseklikte ve 1,25m genişliğinde sekilerle çevrilidir. Busekilerin üzeri ahşapla kaplıdır. Sıcaklığa, soyunmalık kısmının doğu cephesinin ortasına açılan ahşap bir önkapıdan geçilerek girilmektedir. Sıcaklık bölümü doğu-batı yönünde atılan basıkbir kemerle üst bölümde ikiye ayrılmıştır. Sıcaklık bölümünün üzeri farklı büyüklükteki iki kubbeyle örtülmüştür. Bu kubbelerden
kuzeyde olanı güneydekindendaha büyüktür. Her iki kubbeye geçiş pandantiflerle sağlanmıştır. Sıcaklığın aydınlatılması her iki kubbenin tepesineaçılan yuvarlak formlu beşer adet ışık gözleriyle sağlanmıştır. Kuzeydeki kubbeli mekânın batı duvarına açılan 0,40m genişliğindeki açıklıkla su deposu irtibatlandırılmıştır. Güneydeki kubbenin oturduğu doğu cephedeki duvar 0,50m derinliğinde,2,10m genişliğindeki bir kemerle genişletilmiştir. Kapı açıklıkları hariç sıcaklık mekânının içerisi 0,12m yükseklikte ve 0,65 m genişliğindeki sekilerle çevrilidir. Bu sekiler üzerinde üç adet kurna bulunmakta olup, kurnaların önlerinde ayna taşı yoktur. Sıcaklığın zemini ile duvarlarının yaklaşık 1,00 m kadar olan kısmı mozayikle sıvanmıştır. Sıcaklık bölümünün güney duvarına açılan düz lentolu kapıdan 3,30 x1,75 m ölçülerindeki tuvalet ve traşlığın bulunduğu mekâna girilir. Bu mekânın üzeri düz damdır. Bu bölümün doğusundaki mekân tuvalet, batısındaki mekân ise traşlık olarak kullanılmaktadır. Kuzey doğu yönde yer alan külhanın üzeri düz dam, su deposunun üzeri beşik tonozla örtülüdür. İçerisi tamamen çöple dolu olan külhana girilememiştir. Hamamda kullanılan su, 600–700 m güneydoğu yönde bulunan Üç Havuzlar Pınarı’ndan künklerle getirilmiştir. Eserde hiçbir süs unsuru bulunmamaktadır. Küçük bir taşra hamamı
olan eserde halvet ve eyvanların bulunmayışı ile girişteki ön mekânın düzenleniş biçimi ilk olarak bu hamamda karşımıza çıkmaktadır. Yine bu hamamın soyunmalığının güney cephesinin dış duvarında bulunan payandalar da ilk defa bu hamamda görülen bir uygulamadır. Kanaatimize göre, bu payandalar hamamın bu cephesindeki meyilden dolayı, statik amaçla konulmuş olmalıdır. Hamamın inşa tarihi bilinmemektedir. Ancak soyunmalığın üzerini örten kubbenin yüksek bir kasnağa oturuyor olması ve bu kasnağın güney cephesine açılan dikdörtgen pencere, bu eserin geç dönemde yapılmış olabileceği ihtimalini güçlendirmektedir. Ayrıca hamama girişi sağlayan kapının yuvarlak kemerli olarak yapılması ile girişteki ön mekânın üzerinin ahşap direklerin taşıdığı düz bir damla örtülü olması da Kayseri’deki XIX. yüzyılda inşa edilen taşradaki küçük hamamların soyunma bölümlerinde karşımıza çıkan bir uygulamadır. Muhtemelen Gesi Hamamı da yukarıda bahsedilen özelliklerden dolayı XIX. yüzyılın ilk yarısı içinde inşa edilmiş olmalıdır. Kaynakça : Denktaş, Su Yapıları , s. 208-211 . MUSTAFA DENKTAŞ
(Kaynak : KAYSERİ ANSİKLOBEDİSİ)
