Anadolu’da Türkler ve Ermeniler Kayseri Örneği (Mustafa Keskin)
“ Kayseri ye çok yakın bir mesafede bulunan Nize Köyünde Müslümanlarla Ermeniler iç içe ve asırlarca beraberce yaşamışlardır. Köyün hemen alt tarafından çıkan Derepınar suyu ile bahçelerini Gesi ile birlikte sulaya gelmişlerken, Gesililerin bu suyun tamamının kendilerine ait olduğunu, Nizelilerin bir haklarının bulunmadığını belirtmeleri üzerine, Nize halkı mahkemeye başvurmuş ve mahkeme aleyhlerine karar vermiş, bunun üzerine 1904 senesinde de mahkemenin kararını temyiz etmişlerdir. Bu temyiz dilekçesi için Nize adına verilen kefaletnamede şöyle yazılmaktadır: Kayseriye ye bağlı nüfusu 100 den fazla olan Nize Köyü ahalisinden Şeyh oğlu Halid ve Müdür oğlu Mıgırdıç Efendiler tarafından yine Kayseri ye bağlı nüfusu 100 kişiden fazla Gesi Köyü ahalisinden Hacı Hafız oğlu Rüştü ve Sani oğlu Şeyh Efendiler aleyhlerine Kayseriye Hukuk Bidayet Mahkemesinde ikame olunan Derepınar suları hakkındaki istiklal davalarının reddine dair mahkeme-i mezkureden sâdır olan 1903 tarih ve 64 numaralı ilâm vechi hükmüne merkumân Halit ve Mığırdıç Efendiler adem-i kanaat ile temyizen tedkikini istida ve istirham etmekte olduklarından, şâyetinde t-temyiz müddei-i merkumân işbu temyiz davalarında dahi haksız çıkarlarsa, müddeialeyh merkumânın temyizen vuku bulacak ve kânunenşâyân-ı kabul ve tasdik buyurulacak bilcümle mesârif-i dâvaya ve seferiye ve zarar ziyanlarını bilâ-tereddüt ve taallül tazmin ve ifâya kefil-i bi l-mâl ve zâmin olduğunu mübeyyen işbu kefalet senedimiz imla ve ba de t-temhir musaddakan mahkeme-i temyiz-i mezkûre takdim ve itâ kılındı. 13 Haziran 1320 (1904)
85”
Görüldüğü gibi köye ait bir davada köyün menfaatini korumak için her iki dindeki insanlar müşterek hareket ederek mahkemeye başvurmuşlardır. Bu da gösteriyor ki, köydeki halk arasında gayet iyi bir uyum bulunmaktadır.
Kayseri de İdarî Mevkilerde Bulunan Ermeniler ( ) a de Kayseri Sancağı İdarecileri 1. Meclis-i Temyiz-i Liva Mümeyyizan Hacı Mustafa Efendi, Arif Ağa, Hacı Memiş Efendi, Tegedos Ağa, Hacı Agop Ağa, Danyel Ağa Emlak Komisyonu Aza Hacı Mehmet Efendi, Hacı Karabet Ağa, Sava Ağa, Nihabet Ağa Mahkeme-i Ticaret Aza-yı Müntahabe Hacı Serkis Ağa, Toros Ağa, Vasil Ağa, başkâtip Arayel Efendi, ikinci kâtip Mehmet Efendi, mukayyit Salih Efendi, Prof. Dr. Mustafa Keskin, Mancusunlu Mustafa Remzi Cebeci Bey ( ),
IV. Kayseri ve Yöresi Tarih Sempozyumu Bildirileri, E. Ü. Kayseri ve Yöresi Tarih Araştırmaları Merkezi Yayını, Kayseri 2003, s ; Uzman Hüseyin Cömert, Mancusunlu Mustafa Remzi Bey in Hatıraları, KAYTAM Arşivindedir.
(85) Başbakanlık Osmanlı Arşivi’nden edinilen belgemizin bir örneği, Gesi Belediyesi kasasında muhafaza edilmekte olup, buraya o örnekten kısmen sadeleştirilmek suretiyle alınmıştır. Bu belgenin altında, senede imza koyanların tanıklar tarafından teşhis edildiklerini mübeyyen, adı geçen köy ahalisinden, çerçi esnafından Solakoğlu Hacı Ağa ile kalaycı esnafından Kiriloğlu Karabet in imzaları da bulunmaktadır.